हामी प्रत्येक पल मरेका छौँ | Khabarhub Khabarhub

हामी प्रत्येक पल मरेका छौँ


८ जेठ २०७८, शनिबार  

पढ्न लाग्ने समय : 4 मिनेट


0
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

‘मर्ने कसैलाई रहर हुँदैन
तर, नमरेको प्रहर हुँदैन
भागेर जाऊँ, कुन ठाउँ जाऊँ
मान्छे नमर्ने, शहर हुँदैन ।

000

गीतकार डा. कृष्णहरि बरालले रचना गरेको यो गीत २०६० सालमा रिलिज भएको फिल्म ‘नाइँ नभन्नू ल २’ मा छ । यसमा प्रेम परियारको स्वर तथा गैरे सुरेशको सङ्गीत छ ।

कोभिड महामारीले मान्छे मर्ने क्रम बढिरहेको छ । कोडिले मान्छे नमरेको प्रहर छैन र शहर पनि छैन । यो परिप्रक्ष र गीतका सन्दर्भमा गीतकार डा. बरालसँग नेमिष गौतमले गरेको संवाद प्रस्तुत गरिएको छ ।

निषेधाज्ञामा घर बसाइ कस्तो छ ?

मेरा लागि चिन्ता र उत्साह दुवै छ । चिन्ता यस अर्थमा कि केही दिनअघि साहित्य क्षेत्रबाट प्रेमध्वज प्रधान, चेतन कार्की बित्नुभयो । साहित्य क्षेत्रबाट राजेन्द्र सुवेदी बित्नुभयो । उहाँसँग मैले धेरै वर्ष केन्द्रीय विभागमा पढाएँ ।

उत्साहको कुरा गर्दा पहिलाको लकडाउनमा मैले लेखकका रूपमा काम गरेँ । सिर्जनशील मान्छेका लागि लकडाउन त्यति समस्या जस्तो लागेन । लेख्नका लागि एउटा टेबल, मेच, कापी, कलम र केही किताब भयो भने हुन्छ । यसपटकको निषेधाज्ञामा पनि त्यही कार्य जारी छ ।

निषेधाज्ञामा नयाँ सिर्जना गर्ने वातावरण छ ?

मेरो कुरा गर्दा अहिले मैले धेरै लेखिरहेको छु । पोहोरको लकडाउनमा दुई वटा किताब परिमार्जन गरेको थिएँ । मोहनराज शर्मासँग मिलेर लेखेको ‘भाषा विज्ञान र नेपाली भाषा’ किताब थियो । उहाँ बित्नुभएपछि त्यसलाई आफैँले अपग्रेड गराएर अक्सफोर्डबाट छाप्न लगाएँ ।

‘गीत कसरी लेख्ने ?’ भन्ने अर्को किताब एकेडेमीमा थियो । त्यसमा अलिकति थपेर बुझाइदिएँ । अहिलेको निषेधाज्ञामा चाहिँ पहिला अलिक सानो आकारको ‘कथा सिद्धान्त’ पुस्तक डबल पारेँ । ‘गीत सिद्धान्त र इतिहास’ भन्ने मेरो पुरानो किताब थियो । त्यसलाई अपग्रेड गर्दैछु । अर्को ‘गजल सिद्धान्त’ सिध्याउन बाँकी छ । यति सिध्याएपछि मात्र नयाँतिर लाग्छु ।

तपाईंले लेखेको गीत ‘मर्ने कसैलाई रहर हुँदैन’ अहिले पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छ, यसको पृष्ठभूमि के थियो ?

म सन् २०११ मा ५,६ महिनाका लागि अमेरिका गएको थिएँ । हामी त्यहाँ कार दुर्घटनामा पर्‍र्यौ । म मरेर बाँचेको थिएँ । नौ दिनसम्म बेहोस थिएँ । नेपाल आइसकेपछि छोरी स्वीकृतिले ‘मृत्यु सम्बन्धी गीत लेख्नुहोस्’ भनिन् । अनि ‘मर्ने कसैलाई रहर हुँदैन’ लेखेँ ।

यो गीत मैले फिल्मका लागि लेखेको थिइनँ । यो गीत एउटा पत्रिकामा पनि छापियो । त्यो बेला सङ्गीतकार गैरे सुरेशले धुन हाल्नुभएको थियो । गीतमा अहिले हामीले सुनेको अन्तरा थिएन । मैले सामान्यीकरण गरेर लेखेको थिएँ । यसमा ‘मरिरहेछु म त घातले नै, मार्ने केवल यहाँ जहर हुँदैन’ भन्ने एउटा शेर पनि थियो ।

फिल्ममा कसरी आयो ?

मैले निर्देशक विकाशराज आचार्यको फिल्म ‘नाइ नभन्नू ल’ मा चारवटै गीत लेखेको थिएँ । सबै गीत लोकप्रिय भए । त्यसपछि उहाँकै फिल्म ‘रिदम’ मा ‘पागल म बन्न सक्छु’ सहित तीनवटा गीत लेखेँ । ती गीत पनि चले ।

त्यो फिल्मको प्रचारप्रसारका क्रममा मलाई विकाशले ‘अब आउने फिल्म चाहिँ बच्चासँग सम्बन्धित छ, फिल्ममा बच्चा मर्छ । दुईवटै फिल्मको गीत राम्रो भयो । अब आउने फिल्ममा पनि गीत चाहियो’ भन्नुभयो ।

मैले उहाँबाट कथा सुनें । त्यसपछि ‘मर्ने कसैलाई रहर हुँदैन’ को दुई लाइन सुनाएँ । त्यतिखेर उपचारका लागि कोही दिल्ली जाने, कोही बैंकक जाने, कोही कता जाने देखिरहेको थिएँ ।

कालै आएपछि त कहीँ पनि छोड्दो रहेनछ । फिल्ममा बच्चा सङ्गीत सिक्ने भएपछि यो दुई लाइन सुनाउँदा विकास सर खुशी हुनुभयो तर ‘घातले नै’ भन्ने अन्तरा सुट नहुने भयो । फिल्ममा त बच्चा घातले नभई रोगले मरेको हुन्छ ।

अनि मैले त्यहाँ ‘हुँदैन मान्छे मात्र नजाती, दैव पनि रहेछ पक्षपाती, कोपिला नै पनि त झर्छ कहिले, सधैँ सजिलो सफर हुँदैन’ थपेँ । अर्को अन्तरामा चाहिँ तिहारमा हामीले माटाको पालमा बाल्ने बत्तीको विम्ब दिमागमा आयो ।

बत्ती बालेर एक घण्टा पछि हेर्न जाँदा कुनैमा तेल पनि हुन्छ, बत्ती पनि हुन्छ । कुनैमा खरानीजस्तो मात्रै बालेको हुन्छ, पिलपिल बलिरहेको हुन्छ । कुनैमा तेल र बत्ती हुँदा पनि निभ्नु र कुनैमा तिपतिप भएर पनि बल्नु ।

अनि त्यो कुरो ल्याएर ‘जीवन किन यहाँ चल्दैन उस्तै, बत्ती दियोमा बल्दैन उस्तै, कस्तो खटन हो, यो नियतिको, कुन निभ्छ कहिले ठहर हुँदैन’ थपिदिएँ ।

यो गीत लेखिरहँदा आफूमा कस्तो भाव आएको थियो ?

यो गीत मैले एकै बसाइमा लेखेको हो । शरूमा दुई–तीन वटा अन्तरा थियो । फिल्मको गीत लेख्दा चाहिँ २५ प्रतिशत कन्टेन्ट फिल्म मेकरले नै दिनुहुन्छ । अब त्यो विषयलाई कसरी गीत बनाउने भन्ने कुरा गीतकारमा भर पर्छ ।

मेरो दिमागमा खेलिरहेको कुरा एक्कासी झ्वाट्टै आएपछि यो लेखेँ । गीत लेख्नु प्रसवपीडा जस्तै हो । बच्चा बाहिर निस्कन खोज्दाको पीडाजस्तै हुन्छ । जुन गीत हामी बिना प्रयास लेख्छौँ नि त्यही गीत राम्रो हुन्छ ।

गीत सार्वजनिक भएपछिको प्रतिक्रिया ?

यो गीत म बाहिर एलबममा पहिले रेकर्ड गर्न सक्थें । मैले त्यो सोच बनाएको थिएँ । विकास सरसँग भेट हुनु, उहाँको कथासँग मेल खानु, एउटा रेडिमेट लुगाजस्तो भयो । तर अलिकति अन्तरा मिलाउनुपर्‍यो । यो गीत चल्ला कि नचल्ला भन्ने दोधारमा थिएँ ।

गीतको एरेन्ज महाराज थापाले गर्नुभएको हो । एरेन्ज भइरहँदा ‘ए महाराज, यो हुन्छ के । कुनै मेलोडी पिस दिनुपर्छ कि के हो’ भनेर सोधेँ । उहाँले ‘यो गीतमा चाहिँ नचलाऊँ’ भन्नुभयो ।

म धेरै एरेन्जमा बस्दा आफ्नो पिस पनि हाल्छु । उहाँले ‘मैले सिङ्गल भ्वाइलेन राखेको छु, राम्रो हुन्छ’ भन्नुभयो । नभन्दै अचम्मै तरिकाले गीत चल्यो ।

बालबच्चादेखि वृद्धवृद्धालाई पनि यो गीतले यसरी पक्रिएला भन्ने मैले सोचेकै थिइनँ । यो गीत जबसम्म विज्ञानले मान्छेलाई अमर बनाउदैन, तबसम्म रहिरहने भयो ।

अहिलेको परिप्रेक्षमा यो गीत कतिको समयसापेक्ष जस्तो लाग्छ ?

एकदमै समयसापेक्ष छ । मान्छेलाई मर्ने रहर त हुँदैन । नत्र किन मान्छे घरमा थुनिएर बस्थे त । हामी प्रत्येक पल मरेका छौँ । अहिले भागेर कहाँ जानु, दिल्ली, अमेरिका जहाँ गए पनि अवस्था उस्तै छ । मान्छे नमरेको शहरै छैन । भागेर जाने ठाउँ पनि त छैन । यही कोभिडले बच्च पनि मरेका छन् । कोही सय वर्षका बाँचिरहेका छन् ।

तपाईंको बुझाइमा गीत र गजल के हो ?

गीत अलिक स्वतन्त्र हुन्छ । गीत र गजल गाउनकै लागि लेखिन्छ तर त्यसको बनोटले फरक पार्छ । मान्छे एकै भएर पनि अनुहार त बेग्लाबेग्लै हुन्छ ।

कविताकै अनुहार धेरै अनुहार भएरै उपविधा भयो नत्र कवितै भन्दा पनि हुन्थ्यो । गीत, कविता, मुक्तकको बेग्लै संरचना छ । कहीँ पंक्तिले डिसिजन गर्ने, कहिँ राइमिङले गर्ने, कहीँ छन्दले गर्ने । गजलमा चाहिँ अलिक बढी नियमितकर्ता छ ।

गीत चाहिँ गाउन मिल्ने गरी गद्यमा, छन्दमा, लोकछन्दमा लेखिदिए पनि हुन्छ । त्यसमा धेरै नियम छैन । अनि एकलाइनको मात्र स्थायी भए पनि हुन्छ । गजलमा दुई–दुई पंक्तिको शेर हुनैपर्छ । बराबरी लम्बाई भएको, एउटै छन्द भएको, दुईवटा पंक्ति भएको समूहलाई शेर भन्छ । त्यो चाहिँ आफैँमा पूरा हुनुपर्छ ।

व्याकरण र अर्थको दृष्टिले पूरा हुनुपर्छ ।

सबै भावका गीत, गजल लेख्नुहुन्छ, कुन भावमा लेखाइ सजिलो वा गाह्रो लाग्छ ?

त्यस्तो हुँदैन । मुख्य कुरो संरचना बौद्धिक कुरा भयो । त्यो पक्रिनका लागि बुद्धिले पढेर, लेखेर, यसो हेरेर दुई पंक्तिको शेर यस्तो किसिको काफिया भन्ने पढेर पनि जानिन्छ । क्रिएटिभिटी भनेको अन्तर आत्माबाट भावनात्मक अभिव्यक्तिको कुरा आयो ।

त्यो भावनात्मक अभिव्यक्तिलाई हामीले अलिक फ्री भएर गाउन मिल्ने गरी बनायौँ भने गीततिर जाने भयो, दुई दुई पंक्तिको शेरमा काफिया मिलाएर हामीले लिएर गयौँ भने त्यो गजलतिर जाने भयो ।

प्रकाशित मिति : ८ जेठ २०७८, शनिबार  १२ : ५२ बजे

डा. आरजु राणाको शल्यक्रिया सम्पन्न

 काठमाडौं– पूर्व प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाकी पत्नी एवं नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय

राप्रपाले इलाम २ मा लक्ष्मी गुरुङलाई उम्मेदवार बनाउने  

काठमाडौं – राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी  (राप्रपा) ले इलाम २ मा

अस्पतालका समस्या समाधान गर्न प्रदेश सरकार प्रतिबद्ध : मन्त्री सिंह

सिरहा– मधेस प्रदेशका स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्यामन्त्री शत्रुधनप्रसाद सिंहले प्रादेशिक अस्पतालमा

हात्तीको आक्रमणबाट एक महिलाको  मृत्यु

झापा– झापाको शिवसताक्षी नगरपालिकामा जंगली हात्तीको आक्रमणबाट एक महिलाको मृत्यु

जलवायु विज्ञ पाँडेले दिए रास्वपाबाट राजीनामा

काठमाडौं– राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी रास्वपाका केन्द्रीय सदस्य डा अरनिको पाँडेले