काठमाडौँ महानगरले कोराना नियन्त्रणका लागि सिङ्गो देश सोचेर काम गरिरहेको छ | Khabarhub Khabarhub

काठमाडौँ महानगरले कोराना नियन्त्रणका लागि सिङ्गो देश सोचेर काम गरिरहेको छ



काठमाडौँ महानगरपालिकाका प्रमुख विद्यासुन्दर शाक्यलाई कोरोनाको दोस्रो लहर यति गम्भीर होला भन्ने अनुमान थिएन । समस्या जति गम्भीर छ आममानिसबाट स्वास्थ्य मापदण्ड पालनामा त्यति गम्भीरता भएन भन्ने उनलाई लागेको छ ।

भन्छन्– घरमै बसौँ, मास्क लगाऔँ, साबुनपानीले हात धोऔँ, दूरी कायम गरौँ । कोरोना रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि महानगरले चाहिँ कसरी काम गरिरहेको छ ? संघीय राजधानीको केन्द्र भएकाले पनि काठमाडौँ महानगरप्रति आम चासो धेरै छ । यही सेरोेफेरोमा खबरहबका तर्फबाट गोविन्द लुइँटेलले गरेको संवाद प्रस्तुत गरिएको छ ।

कोरोना संक्रमणको अहिलेको अवस्थाबारे काठमाडौँ महानगरपालिकाको मूल्याङ्कन वा हालसम्मको समीक्षा के छ ?

काठमाडौँ महानगरपालिकामा हामीले सोचेको भन्दा धेरै संक्रमण बढेको छ । अस्पतालहरू भरिएका छन् । अक्सिजनको समस्या देखिएको छ । समस्या समाधानका लागि काठमाडौँ महानगरपालिका सरकारी र सामुदायिक अस्पतालहरूसँग सहकार्य गरेर अगाडि बढिरहेको छ । आइसोलेसन सेन्टरहरू खोल्ने काम पनि भइरहेको छ ।

एक्लाएक्लै गर्नुभन्दा संयुक्त प्रयास उपयुक्त हुन्छ । व्यवस्थापकीय क्षमता भएकाहरूसँग मिलेर काम गर्ने प्रयास गरेका छौँ ।

काठमाडौँ महानगरभित्रका अस्पतालको क्षमता वृद्धिका लागि अस्पताल प्रमुखहरूसँग छलफल पनि गर्‍यौँ । विज्ञहरूसँग पनि छलफल गर्‍यौँ । कतै भेन्टिलेटर र अन्य आवश्यक सामग्री उपलब्ध गरायौँ । जनशक्ति थप्न काठमाडौँ महनगरले खर्च ब्यहोर्ने भनेका छौँ । किटस् चाहिएका ठाउँमा खरिदका लागि अघि बढेका छौँ ।

हामी महानगरभित्रका सरकारी अस्पतालहरूको स्तर र क्षमता वृद्धि गर्नेतर्फ लागेका छौँ । केही अस्पतालमा विभिन्न प्रयोजनका नयाँ भवन बनेका छन्, ती भवन प्रयोग गर्नेतर्फ पनि लागेका छौँ । अक्सिजनको अभाव भएकाले काममा केही समस्या भएको छ ।

हामीले टिचिङ हस्पिटल (महाराजगञ्ज) सँग सहकार्य गर्‍यौँ । त्यहाँ दश वटा भेन्टिलेटर सञ्चालनमा ल्याएका छौँ, गङ्गालाल (शहीद गङ्गालाल हृदय केन्द्र) मा दैनिक १३५ सिलिन्डर अक्सिजन उत्पादन गर्ने गरी अक्सिजन प्लान्ट शुरू भइसकेको छ । यो सञ्चालनमा नआएको भए अहिले गङ्गालालमा ठूलो समस्या हुन्थ्यो ।

कान्ति (कान्ति बाल अस्पताल) सँग पनि सहकार्य गरेका छौँ । त्यहाँ अक्सिजन प्लान्ट तयारी अवस्थामा छ तर ठेकेदारले अझै एक महिना लाग्छ भनेको छ । वीर हस्पिटललाई १५ वटा भेन्टिलेटर दिने गरी सहकार्य गर्‍यौँ ।

काठमाडौँ महानगरले आफ्नो कोभिड अस्पताल सञ्चालन गर्ने गरी छत्रपाटी चिकित्सालयसँग सहकार्य गरेका छौँ, एक–दुई दिनमै सञ्चालन गर्छौं । नरदेवी (आयुर्वेदिक) अस्पतालमा पनि अक्सिजन थेरापी सहितको आइसोलेसन बन्छ । सामाखुसीमा अक्सिजन थेरापी सहितको आइसोलेसन सेन्टर बनाइरहेका छौँ, सबै तयार भइसक्यो, अक्सिजन व्यवस्था हुनासाथ सञ्चालन हुन्छ । यसको जिम्मा नेपाली सेनालाई दिइएको छ ।

सामुदायिक अस्पतालहरूसँग पनि हामीले सहकार्य गरेका छौँ । जो जहाँ छ, त्यही सेवा पाउन सहज हुन्छ भनेर त्यहीअनुसार सहयोग गरेका छौँ ।

यी कामहरू गर्न महानगरपालिकाले सामान किनिदिन्छ वा सिधै आर्थिक सहायता दिन्छ ?

हामी खरिद गर्दैनौँ, आर्थिक सहायता गर्ने भनेका छौँ । हामीलाई प्राविधिक पक्ष थाहा हुँदैन । हामीले खर्च व्यहोर्ने भनेका छौँ । दक्षता हुनेलाई सहायता गर्छौं ।

कोभिड नियन्त्रणका लागि काठमाडौँ महानगरपालिका आफैँले पनि केही गरिरहेको छ कि !

आफैँ भनेर नामको लागि काम गर्ने समय यो होइन । मेरो नाम आउनुपर्छ, म पनि देखिनुपर्छ भनेर काम गर्ने हो भने, अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा गर्‍यौँ भने यो अदृश्य शक्ति कोभिडलाई जित्न सकिँदैन । म चर्चामा आउनुपर्छ, मेरो नाम मिडियामा आउनुपर्छ भन्ने हो भने काम हुँदैन ।

‘अक्सिजन सिलिन्डर चाहियो भने हामीलाई सम्पर्क गर्नू, निःशुल्क उपलव्ध गराउँछौँ’ भनेर पनि कोहीकोही आइरहेका छन् । यता अस्पतालमा अक्सिजन नभएर मान्छे दुर्घटनामा पर्ने अवस्था छ । यो विज्ञापनको समय होइन । यो सामान्य समय होइन । सबै मिलेर जानुपर्छ ।

काठमाडौँ महानगरपालिका आफैँले गर्नुपर्छ भनेर हामीसँग त्यस्तो दक्ष जनशक्ति छैन । हामीले त दक्षता हुनेलाई सहयोग गर्ने हो । छत्रपाटी चिकित्सालयसँग सहकार्य गरेर केही समय महानगरकै कोभिड अस्पतालका रूपमा सञ्चालन गर्छौं । व्यवस्थापकीय जिम्मा अस्पतालकै हुन्छ ।

आयुर्वेदिक अस्पताल (नरदेवी) को एउटा बिल्डिङ खाली थियो । त्यो भवन प्रयोग गर्न महानगरले सहकार्य गरेको छ । सबैले सेवा पाउने वातावरण बनाउनुपर्‍यो, हामी यहीअनुसार काम गर्दैछौँ ।

काठमाडौँको कुरा गर्दा सिङ्गो उपत्यकाको कुरा गर्नुपर्ने हुन्छ । तीन वटा जिल्लाका स्थानीय तहहरूबीच समन्वय र सहकार्य पनि छ कि आआफ्नै ढङ्गले काम भइरहेको छ ?

हाम्रो सहकार्य छ । ‘उपत्यका नगरपालिका फोरम’ छ । हामीले बैठक पनि गर्‍यौँ । आवश्यकताअनुसार सहकार्य गरिरहेका छौँ । नगर साझेदारीअनुसार अघि बढ्ने हाम्रो नीति छ । काठमाडौँ महानगरपालिकाले ठिमी नगरपालिकासँग सहकार्य गरेर ‘नेपाल–कोरिया मैत्री अस्पताल’ लाई तीन वटा भेन्टिलेटर उपलव्ध गरायौँ । हामी एक्लाएक्लै काम गरिरहेका छौँ र आवश्यकताअनुसार सहकार्य र समन्वय गर्दैछौँ ।

बिर्सन नहुने कुरा के छ भने काठमाडौँ उपत्यका हाम्रो मात्र होइन । यो संघीय राजधानी हो । काठमाडौँले यहाँका बासिन्दालाई मात्रै नभएर अन्यन्त्र सेवा नपाएर आउनेलाई पनि हेर्नुपर्छ । देशभरिबाट कति बिरामी आउँछन् भन्ने थाहा हुँदैन । अहिलेको अवस्थामा जो जहाँ छ त्यहाँको नजिकको अस्पतालमा सेवा पाउने भयो भने काठमाडौँमा अभाव हुँदैन ।

पुरानो, ठूलो र संघीय राजधानीको केन्द्र भएका नाताले काठमाडौँ महानगरले आफ्नो विशेष भूमिका ठम्याएको छ कि !

उपत्यका नगरपालिका फोरममा औपचारिक र अनौपचारिक छलफल हुन्छ । आयस्रोत कम भएका साना नगरपालिका पनि छन् । बिरामीहरूले त्यहाँ सेवा पाएनन् भने चाप महानगरमै पर्छ । यस्तो चाप कम गर्न काठमाडौँ महानगरले सहकार्य गर्छ ।

काठमाडौँ महानगर र ललितपुर महानगर मिलेर, खर्चको ठूलो हिस्सा काठमाडौँले ब्यहोर्ने गरी एकीकृत आइसोलेसन केन्द्र सञ्चालन गर्ने भनेका छौँ । हामीले अन्य नगरपालिकालाई तपाईंहरू पनि गर्नुहोस्, आवश्यक पर्‍यो भने हामी सहयोग गर्छौं भनेका छौँ ।

देशको जनसंख्या तीन करोड छ । काठमाडौँ उपत्यकामा मात्रै ४० लाखभन्दा बढी मानिस बस्छन् तर दैनिक पीसीआर परीक्षण २० हजारभन्दा कम छ; तपाईंलाई के लाग्छ, यो पर्याप्त छ ? यसमा स्थानीय तहको केही भूमिका हुन सक्छ ?

यो परीक्षण अलिकति कम त हो तर पीसीआर औषधि होइन । पीसीआर टेस्ट गर्ने अनि रिपोर्ट आउनुभन्दा पहिला बजार घुम्न जानेहरू धेरै छन् । यो गर्न नहुने काम हो । यो काम हामीले रोक्नु पर्‍यो । रिपोर्ट आउनुअघि बजार जाने, साथीभाइ भेट्ने गर्नु भएन । परिवारमा सतर्क रहनुपर्‍यो ।

यहाँ त आफूलाई गाह्रो नभएसम्म हेलचेक्य्राइँ गर्ने प्रवृत्ति छ, अनि समस्या परेपछि सरकारलाई गाली गर्ने ! यसमा प्रत्येक व्यक्ति, महानगरवासी, देशवासी सचेत र सतर्क हुनुपर्छ । मेरो कारणले अरूलाई कोरोना नसरोस् भन्ने बुझ्नुपर्छ ।

अहिले धेरै डाक्टरहरूको गुनासो छ, घरबाट बाहिर ननिस्किएका आमाबुबा संक्रमित भएर अस्पताल आए । यो त घरबाहिर निस्कने परिवारकै सदस्यले सार्‍यो । यसमा सबै व्यक्ति सचेत हुनुपर्छ ।

हामीले पीसीआरमा पनि जोड दिएका छौँ, टेस्ट बढाउँदैछौँ । यो सँगै पीसीआर औषधि होइन भनेर बुझ्नु पर्छ र बुझाउनुपर्छ । आइसोलेसनमा बस्नुपर्छ ।

पीसीआर टेस्ट पनि टेस्ट गर्दाका दिनसम्मका लागि हो । भोलिपल्टै पनि संक्रमण हुन सक्छ । हामी सबैले एक अर्कालाई शंका गर्नुपर्ने स्थिति छ, श्रीमान् र श्रीमतीले पनि । यो कुरा हामीले बुझाउन सकेनौँ । खोपलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ ।

हामी सचेत हुनुपर्‍यो । सरकारले प्रयास गरेको छ । हरेक व्यक्ति सचेत भयौँ र हेलचेक्य्राइँ गरेनौँ भने चाँडै नियन्त्रण हुन्छ, नत्र लम्बिन सक्छ ।

क्वारेन्टिन स्थल र आइसोलेसन स्थल निर्माणमा स्थानीय तहहरू आवश्यकताअनुसार सक्रिय हुन नसकेको भन्ने आचोलना भइरहेको छ, काठमाडौँ महानगरप्रति पनि यस्तै धारणा सुनिन्छ, यसमा के भन्नुहुन्छ ?

पहिलो चरणको कोभिडमा हामीले आइसोलेसन केन्द्रहरू बनायौँ । मानिसहरू त्यहाँ बस्न मानेनन्, नियम पालना गरेर घरमै बस्छौँ भने । अहिले पनि विभिन्न संघसंस्थाहरूले आइसोलेसन सेन्टर खोलेका छन् । पहिलो चरणमा भन्दा अहिले गाह्रो देखियो । पहिलो चरणमा आइसोलेसनमा बसेका मानिसहरू निको भएका थिए ।

अहिलेचाँहि आइसोलेनमा बसेकाहरू पनि अस्पताल धाउनु पर्ने र उनीहरूलाई अक्सिजन दिनुपर्ने भयो । अहिले हामीलाई आउने धेरै फोन अस्पतालमा बेड, आइसीयू र भेन्टिलेटर मिलाइदिनुपर्‍यो भन्ने हुन्छ । अन्यत्र पनि यस्तै अवस्था होला । मास्क लगाउने, समय–समयमा साबुनपानीले हात धुने, दूरी कायम गर्ने हो भने धेरै हदसम्म कोरोना रोकथाम हुन्छ र अस्पतालमा चाप घट्छ ।

आइसोलेन केन्द्र खोल्नेहरूले पनि देखाउन र प्रचार गर्नका लागि मात्रै नगरौँ, साँच्चै उपयोगी हुन सकोस् । संक्रमितले सेवा पाउन सकून् । हाइफाइ गरेर प्रचार गर्ने तर काम नहुने हो भने त्यसको केही अर्थ हुँदैन । प्रचारमा र चर्चामा नआए पनि काम राम्रो हुनुपर्छ ।

मैले बुझेअनुसार धेरैको इच्छा होम आइसोलेसन नै हो । होम आइसोलेसन सम्भव नहुनेका लागि महानगरले व्यवस्था गर्छ । नरदेवीमा हामीले यही काम गर्न खोजेका छौँ । सामाखुसीमा पनि यसै गर्न खोजेका छौँ, अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएका तर अझै सेवा चाहिएकाहरूलाई त्यहाँ राख्ने प्रबन्ध गर्दैछौँ ।

अस्पतालमा अक्सिजनको र बेडको अभाव भएको कुरा बारम्बार आइरहेको छ, यस विषयमा केही कुरा भनिसक्नुभयो । केही थप्न चाहनुहुन्छ कि !

हामीले सरकारी, सामुदायिक र विशेष अस्पताललाई अक्सिजन प्लान्ट खरिदका लागि प्रक्रिया अघि बढाउनुहोस्, महानगरले आर्थिक सहयोग गर्छ भनेका छौँ । घरमा र कोही अभियन्ताहरूसँग अक्सिजन सिलिन्डर छ भने अस्पतालमा पुर्‍याइदिनुहोस् भन्छु ।

विभिन्न उद्योगमा रहेका सिलिन्डर पनि अस्पतला पुर्‍याइदिनुहोस् । यसो भयो भने सिलिन्डरको अभाव कम हुन्छ । बिरामीलाई बचाउन सकिन्छ ।

कोरोनाको पहिलो लहरको लकडाउनमा विपन्न, दैनिक ज्यालादारीबाट जीवन चलाउनेहरूका लागि राहतमा ध्यान दिइएको थियो । यसपटक निषेधाज्ञा जारी भएको तीन साता पूरा भएको छ तर राहतबारे केही सुनिँदैन । काठमाडौँ महानगरभित्र मात्रै दुई वटा संस्थाले दैनिक १५ सय जनाभन्दा बढीलाई खाना खुवाउँदै गरेको भन्ने विवरण छ । खबरहबकै रिपोर्टअनुसार पनि एक छाक खान कलंकीबाट हिँडेर थापाथली पुग्ने गरेको विवरण छ । यसपालि किन राहतको आवश्यकता ठानिएन ? वा यसबारे के भइरहेको छ ?

मैले पनि सुनेको छु । उहाँहरूले लकडाउनको समयमा मात्रै होइन, सामान्य अवस्थामा पनि खुवाइरहनु भएको हो, लकडाउनको कारणले मात्रै होइन ।

लकडाउनका कारणले खान नपाउने अवस्था भएको छ भने आफू रहेको वडा कार्यालयमा सम्पर्क राख्नू भनेका छौँ । हाम्रो वडा कार्यालयले व्यवस्था गर्छ ।

पहिलो लहरमा राहत र खाना बाँड्दा हुने भिडभाडले पनि संक्रमण बढायो कि भन्ने भयो । आपतमा परेकालाई वडा कार्यालयले हेर्छ, उद्धार गर्छ । वडा कार्यालयलाई जानकारी गराउनुपर्‍यो, भोको नरहने व्यवस्था हामी गर्छौं, खुलारूपमा गर्दैनौँ ।

अर्थात, पहिलो चरणमा जस्तो राहत सामग्री चाहिँ बाँडिदैन ?

काठमाडौँ महानगरले वडा कार्यालयमार्फत गर्छ । आपत परेकालाई सहयोग गर्छ तर पहिलेजस्तो खुलारूपमा राहत बाँडिदैन । त्यो समयमा धेरै मिसयुस भयो भन्ने कुरा पनि आयो ।

कोरोना नियन्त्रणको कामका सन्दर्भमा संघीय सरकार र प्रदेश सरकार तथा प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारबीच असझदारी भएको वा एक किसिमको द्वन्द्व चलेको भन्ने समाचार पनि आएको छ । काठमाडौँ महानगरका सन्दर्भमा तपाईंको अनुभव के छ ?

संघीय सरकारको आफ्नो जिम्मेवारी छ, आफ्नो किसिमले काम गरिरहेको छ । प्रदेश सरकारहरू पनि आफ्नो किसिमले गर्दैछन् । सतहमा देखिने चाहिँ स्थानीय सरकार नै हो । स्थानीयमा पनि मेयर र उपमेयरभन्दा बढी वडा अध्यक्ष सहतमा देखिन्छ । अधारभूत तहमा काम गर्नेहरू देखिन्छन् र सुनिन्छन् । समस्या पनि उनीहरूलाई थाहा हुन्छ, वडा सदस्यहरूलाई धेरै थाहा हुन्छ ।

मेयरले गर्ने भनेको पनि वडामै पठाउने हो । खोपको काम पनि हामीले वडालाई जिम्मा लगाएका छौँ । त्यहाँ संघ खोइ, प्रदेश खोइ, स्थानीय खोइ भन्नु त उपयुक्त हुँदैन । व्यवस्थापन तल्लो तहसम्म भएको हुन्छ ।

काठमाडौँमा त्यस्तो (असमझदारी वा द्वन्द्व) कुनै अवस्था छैन । हामीले समन्वयमै काम गरेका छौँ ।

पहिलो लहरको कोरोना नियन्त्रण भएर जनजीवन सहज भएपछि झन् ठूलो संकट लिएर दोस्रो लहर आउनसक्छ भन्ने अनुमान गरिएको थियो कि थिएन ?

विभिन्न समाचार र विज्ञहरूको कुराबाट विदेशमा दोस्रो दोस्रो लहर आएको भन्ने सुनेका थियौँ । पहिलो लहरको शुरूमा हामी निकै डरायौँ पनि, सचेत पनि भयौँ तर बिस्तारै हेलचेक्य्राइँ बढ्यो, सरकार र पब्लिक दुवैतिर ।

सरकारलाई पनि नियन्त्रण गर्न सकिने रहेछ भन्ने भयो होला । अहिलेचाहिँ हामीले अनुमान गरेको भन्दा फरक स्थित अनुभव गरेका छौँ । अहिले आइसोलेसनले मात्रै भएन, अस्पताल नै जानुपर्ने, अक्सिजन दिनै पर्नै, तुरुन्तै निमोनिया हुने समस्या भयो ।

दोस्रो लहर आउँछ भनेर अनुमान नगरेको होइत तर यति धेरै होला भन्ने त सोचिएको थिएन । हामी मेनेज गर्न सक्छौँ भन्ने भयो । अस्तिसम्म अक्सिजन हामीसँग छ, सिलिन्डरमात्रै नभएको भन्ने कुरा थियो । अहिले सिलिन्डर लिएर जाँदा पनि अक्सिजन नपाउने अवस्था भयो । उत्पादन नै बढाउनुपर्ने रहेछ भन्ने थाहा भयो ।

सरकार र पब्लिक दुवैबाट उस्तै सोचाइ भयो । पब्लिकलाई पनि धेरै गाह्रो होइन रहेछ भन्ने भयो । जसले भोगे उनीहरू धेरै सतर्क भए । जसले भोगेनन् उनीहरूबाट लापरबाही भयो । अहिले पनि अवस्था यस्तै छ ।

यस्तो अवस्थामा मिडियाको जिम्मेवारी महत्वपूर्ण हुन्छ । सही सूचना सम्प्रेषण गरेर मिडियाले आम मानिसलाई सचेत गराउन सक्छ । सरकारले खोपको प्रबन्ध गर्नुपर्‍यो । अहिलेसम्म कोरोनाको औषधि छैन । सबैलाई खोप उपलब्ध नभएसम्म रोथामका लागि स्वास्थ्य मापदण्ड पालना गर्ने । योभन्दा अर्को उपाय छैन ।

आफ्ना नगरवासीलाई र राजधानी नगरको प्रमुख भएका नाताले देशवासीलाई के आह्वान गर्नुहुन्छ ?

महामारीको यो अदृश्य शक्तिबारे धेरै कुरा थाहा हुन सकेको छैन । धेरै मानिस संक्रमित भएका छन्, ज्यान गइरहेको छ । म महानगरवासी र समस्त देशवासीहरूलाई सचेत रहन आग्रह गर्छु । पहिलो चरणको खोप लगाइसकेकाले आफ्नो पायक पर्ने ठाउँमा गएर दोस्रो खोप लिनुहोला ।

खोप केवल परीक्षण हो भन्ने र लगाउन नचाहनेहरू पनि अहिले खोप लगाउन खोजिरहेका छन् । यो राम्रो पक्ष हो । औषधि भनेको पनि खोप नै हो । सरकारलाई विश्वास गर्नुपर्‍यो, आफैँले बनाएको सरकार हो ।

आफू सचेत रहौँ, अरूलाई पनि सचेत बनाऔँ र सुरक्षित राखौँ ।

प्रकाशित मिति : ७ जेठ २०७८, शुक्रबार  ९ : ५९ बजे

महिला सशक्तिकरणको मुख्य आधार आर्थिक सबलीकरण हो : प्रधानमन्त्री

काठमाडौं– प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले महिला सशक्तिकरणको सबैभन्दा प्रमुख आधार

जीर्ण महोत्तरी कारागारको जीर्णोद्धार थाल्न सुझाव

महोत्तरी– महोत्तरी कारागार जीर्ण भएको छ । संघीय संसद्को कानुन,

प्रधानमन्त्री प्रचण्ड आज हेटौँडा जाँदै

काठमाडौँं– प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ शुक्रबार हेटौँडा जाने भएका छन्।

व्यावसायिक कृषितर्फ उन्मुख हुन प्रेरित गर्दै प्राविधिक शिक्षालय

गलेश्वर– विद्यालयमा पढाइसँगै तरकारी खेती र मौरीपालन गरेर म्याग्दीको एक

सशस्त्रका एसएसपी अधिकारी डीआईजीमा सिफारिस

काठमाडौं– सशस्त्र प्रहरी बलका एसएसपी दीपक अधिकारी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी)