चीनमा विदेशी सञ्चार माध्यमलाई गाह्रो | Khabarhub Khabarhub

चीनमा विदेशी सञ्चार माध्यमलाई गाह्रो



चीनको सिन्जियान क्षेत्रको सच्चाइ बाहिर ल्याउन कोशिस गर्ने विदेशी पत्रकारहरूलाई प्रतिबन्ध लगाउनुको अलावा चीन सरकारको अर्को रणनीति पनि छ । त्यो हो, स्वतन्त्र मिडिया कभरेजलाई ‘झुठो समाचार’ को ठप्पा लगाउनु ।

रातको समयमा सिन्जियानको मरभूमि क्षेत्रको हाइवेमा यात्रा गरिरहेका हामीले केही गाडीले हाम्रो पिछा गरेको पायौँ । यी गाडी हामी सिन्जियान प्रवेश गर्नेबित्तिकै हाम्रो पछि लागेका थिए । हाइवेमा ती गाडी निकै तेज गतिमा चल्थे र कहिलेकाहीँ त हाम्रो नजिक पनि आइपुग्थे ।

ती गाडीमा सवार मानिसले आफ्नो परिचय हामीमाझ खोलेनन् तर एउटा शहरमा हामीलाई त्यो क्षेत्रबाट बाहिर जान दबाब दिए । तिनीहरूले गल्ली र पसलमा पनि हाम्रो पिछा गरिरहेका थिए । यहाँसम्म कि उनीहरू पसलवालालाई हामीलाई केही नदिन पनि भन्दै थिए ।

यी सबै कठिनाइका बाबजुद हामीले चीनको सरकारी दस्तावेजका आधारमा केही तथ्य फेला पारेका छौँ । यसमा केही नयाँ तथ्यहरू पनि सामेल छन् ।

दस्तावेजलाई आधार मान्ने हो भने हजारौँको संख्यामा विगर मुसलमान र अन्य अल्पसंख्यक समुदायका मानिस कपास टिप्ने काममा लगाइन्छन् । विश्व बजारमा आउने कुल कपासको बीस प्रतिशत चीनको यही क्षेत्रबाट मात्रै आउँछ ।

चीनको कम्युनिष्ट पार्टीले सञ्चालन गरेको मिडियाले हाम्रो रिपोर्टका विषयमा आफ्नो छुट्टै रिपोर्ट तयार गरेको छ । जसमा भनिएको छ, बीबीसीले चीन सरकारले गरेको कामलाई बढाईचढाई व्याख्या गरेको छ । चीनका मिडियाले हाम्रो रिपोर्टलाई ‘फेक न्युज’ भनेका छन् ।

चीनको अंग्रेजी भाषाको पत्रिका द चाइना डेलीले एक भिडियो नै बनाएको छ जुन चिनियाँ सामाजिक सञ्जालमा मात्रै होइन अन्य अन्तर्राष्ट्रिय साइटमा पनि पोस्ट गरिएको छ ।

चीनको ‘असामान्य हमला’

हन्ना बेली अक्फोर्ड इन्टरन्याशनल इन्स्टिच्युटमा चिनियाँ सरकारले डिजिटल माध्यममा गर्ने दुष्प्रचारसम्बन्धी विशेषज्ञ हुन् । उनी भन्छन्, ‘खासगरी चिनियाँ दर्शकलाई मध्यनजर गरेर बनाइएको सामग्रीमा पश्चिमा देशलाई बढी नै आलोचना गर्ने गरिन्छ भने देखिने गरी नै यस्ता सामग्रीमा राष्ट्रवादी भावना जगाउने किसिमका हुन्छन् । तर, अन्तर्राष्ट्रिय दर्शकलाई मध्यनजर गरी बनाइएको सामग्रीमा संयमता अपनाइएको हुन्छ । तर द चाइना डेलीमा लेखिएको सामग्री जुन अंग्रेजी भाषामा थियो त्यसमा बीबीसी लक्ष्यित हमलालाई सामान्य मान्न सकिँदैन ।’

आन्तरिकरूपमा विदेशी मिडियामाथि आक्रमण गर्दा चीनलाई अप्ठेरो पनि पर्न सक्छ । यसो गर्दा सार्वजनिकरूपमा बाहिर नआएका अन्य घटना पनि बाहिर आउन सक्छन् ।

उनलाई के विश्वास छ भने यो स्पष्ट रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय र घरेलु दर्शक दुवैलाई ध्यानमा राखेर बनाइएको हो, जुन पछिल्लो रणनीतिबाट धेरै टाढा छ ।

निरन्तर पिछा

यो रिपोर्टमा बीबीसीमाथि लगाइएको आरोप घटनास्थलमा पुगेका पुलिस अधिकारीले दिएको फुटेजका आधारमा हो । द चाइना डेलीले यो फुटेजको आधारमा बीबीसी टिम र पुलिसबीच भएको हल्लकाफुल्का बहसलाई समाचारको आधार मानेको छ । उनीहरूले उक्त घटनालाई बीबीसीले बढाईचढाई गरेको आरोप लगाएका छन् ।

द चाइना डेलीले उक्त फुटेजका विषयमा कही पनि बताएको छैन, जुन फुटेज स्थानीय प्रशासनले हामीसँगबाट जबरजस्ती डिलिट गराएको थियो । खासमा चिनियाँ पत्रिकामा प्रकाशित समाचारमा न त घटनाको पूरै मामिला बताइएको छ न त बीबीसीलाई आफ्नो पक्ष राख्ने अवसर दिइएको छ ।

हामीले गरेको ७२ घण्टाको सिन्जियान यात्राका क्रममा लगातार हाम्रो पिछा गरिएको थियो । यस क्रममा पाँचपटक यस्तो मोड आयो जहाँ हामीलाई सार्वजनिकरूपमा नै भिडियो संकलन गर्नबाट रोक लगाइयो । केही अवसरमा त हामीमाथि हिंसा नै प्रयोग गर्न खोजियो ।

भिडियो डिलिट गराइयो

कमसेकम दुईपटक यस्तो अवस्था आयो जहाँ हामीलाई ‘अरूको निजत्व हनन गरेको’ आरोप लाग्यो । यो किन भयो भने हामीलाई रोक्न खोज्ने मानिस नै हाम्रो क्यामेरा अगाडि आएको थियो । यो सबै घटनाको प्रत्यक्षदर्शी रहेका चिनियाँ प्रहरीलाई फेरि हाम्रो भिडियो डिलिट गर्न लगाए । एकपटक त हामीलाई केही समयका लागि नजरबन्दी नै बनाइयो । हामीले खेतमा काम गर्दै गरेको चिनियाँ किसानको भिडियो लिएका थियौँ । चिनियाँ प्रहरीका अनुसार त्यसो गर्नु ती किसानको निजत्वमाथिको आक्रमण थियो ।

एक चिनियाँ महिला पुलिसले हामी त्यहाँ आएपछि हामी बसेको होटलमा आएर विदेशी नागरिकको अधिकारका विषयमा बताउनुका साथै चेतावनी पनि दिएकी थिइन् । यहाँसम्म कि होटलका कर्मचारीले बताएअनुसार जबसम्म हाम्रो भेट पुलिससँग हुँदैन तबसम्म हामीलाई होटलबाट बाहिर जाने अनुमति छैन ।

चिनियाँ सरकारको यो प्रोपोगान्डाले सिन्जियानका विषयमा अन्तर्राष्ट्रिय कवरेजले उसको प्रतिष्ठामा कति आँच पुग्छ भन्ने देखाउँछ ।

आन्तरिकरूपमा विदेशी मिडियामाथि आक्रमण गर्दा चीनलाई अप्ठेरो पनि पर्न सक्छ । यसो गर्दा सार्वजनिकरूपमा बाहिर नआएका अन्य घटना पनि बाहिर आउन सक्छन् ।

सन् २०१९ मा मानिसको एक समूहलाई कपडा मिल र पुनः शिक्षा केन्द्र शिविरमा राखिएको स्याटलाइट तस्वीर बाहिर आएको थियो । यो क्षेत्रको आन्तरिक सुरक्षाका लागि मानिसमाथि कडा नजर राखिन्छ ।

चाइना डेली यी भिडियोको कुनै मतलब नभएको दाबी गर्छ । उसका अनुसार उक्त शिविर सन् २०१८ मा नै बन्द गरिएको थियो । चीन सरकार यी केन्द्रहरूलाई भोकेशनल टे«निङ सेन्टर भन्छ । द चाइना डेलीको रिपोर्टमा पनि त्यही उल्लेख छ ।

एकछिनलाई उनीहरूको कुरा मानि हालियो भने पनि जुन बेला स्याटलाइट तस्बिर लिइएको थियो, उक्त समयमा क्याम्प चालु अवस्थामा थियो । यो आफैँमा एक मजबुत आधार हो छानवीका लागि ।

जे होस्, चीन र पश्चिमा देशका दर्शक यो विषयमा छलफल गर्न सक्छन् कि स्याटलाइटमा देखाइएको तस्वीर आखिर के हो ? के उनीहरूलाई क्याम्प र फ्याक्ट्रिबीच लगिएको थियो ? उनीहरूले गरेको काम के आफ्नै इच्छाले गरेका थिए ?

द चाइना डेलीमा दिएको एक अन्तर्वार्तामा एक चिनियाँ महिला पुलिसले हामी त्यहाँ आएपछि हामी बसेको होटलमा आएर विदेशी नागरिकको अधिकारका विषयमा बताउनुका साथै चेतावनी पनि दिएकी थिइन् । यहाँसम्म कि होटलका कर्मचारीले बताएअनुसार जबसम्म हाम्रो भेट पुलिससँग हुँदैन तबसम्म हामीलाई होटलबाट बाहिर जाने अनुमति छैन ।

हामीसँगको भेटमा दुई प्रोपोगान्डा अधिकारी पनि सँगै थिए जसलाई हामीसँग बस्ने आदेश थियो । उनीहरू पनि अन्य कारणले जस्तै हामीलाई पिछा गरिरहेक थिए । जसरी हाम्रो रिपोर्टलाई फेक न्युज भनियो, त्यसरी नै अर्को प्रोपगाण्ड रिपोर्ट तयार भएको थियो । सबुत मेटाउने हिसाबमा यो काम संयमताका साथ गरिएको थियो ।

चीन प्रशासनले विदेशी मिडियामा लगातार प्रतिबन्ध बढाइरहेको छ । उनीहरूलाई कम समयको भिसा सेवा दिइएको छ । विदेशी पत्रकारलाई मान्यता दिने प्रक्रियाको फाइदा पनि उठाइएको छ ।

उनीहरूको ध्यान यताबाट उता कुरा नजाओस् भन्नेमा थियो । यो सबै कहानी आफ्नो नियन्त्रण बनाइराख्ने कोशिसको हो, जसको तार चिनियाँ सरकारसँग जोडिएको छ ।

सिन्जियानको क्याम्पमा हजारौँ विगर मुस्लिमलाई नजरबन्द राखिएको बताइन्छ । बेइजिङ पुगेपछि हामीलाई चिनियाँ अधिकारीले फेरि भेट्न बोलाए । हामीलाई फ्याक्ट्रिको भिडियो लिनुअघि कसैलाई सोध्नुपर्ने बताए ।

यसरी चीन प्रशासनले विदेशी मिडियामा लगातार प्रतिबन्ध बढाइरहेको छ । उनीहरूलाई कम समयको भिसा सेवा दिइएको छ । विदेशी पत्रकारलाई मान्यता दिने प्रक्रियाको फाइदा पनि उठाइएको छ ।

उनीहरूलाई चेतावनी पनि दिइएको छ । यदि उनीहरूको कवरेज सरकारी मापदण्डअनुसार भएन भने दोस्रोपटक उनीहरूलाई अनुमति दिइने छैन । मेरो रिपोर्ट प्रकाशन भएपछि चाइना डेलीले बीबीसीले गुप्त क्यामेरा प्रयोग गरेको आरोप लगाएको छ, जुन मैल गरेको छैन ।

अक्फोर्ड इन्टरन्याशनल इन्स्टिच्युउटकी हन्ना बेली भन्छिन्, ‘अन्तर्राष्ट्रिय र घरेलु स्तरमा हुने चर्चालाई प्रभावित गर्न चीनले पहिला पनि धेरै तरिका अपनाउने गथ्र्यो । तर, अब चीनको प्रोपोगान्डा अन्तर्राष्ट्रियरूपमा धेरै आलोचित भएको छ ।’

हामीले द चाइना डेलीमा प्रकाशित समाचारमा आफ्नो पक्ष राख्ने मौका मागेका थियौँ । मौका नदिए पनि उनीहरूले सिन्जियानमा केही पनि काम जबर्जस्त नगराइएको कुरा दोहोर्‍याए ।

(बीबीसीमा कार्यरत सडवर्थको यो लेख १५ जनवरी २०२१ मा प्रकाशित भएको थियो । उक्त लेख खबरहबका लागि पुरुषोत्तम पौडेलले भावानुवाद गरेका हुन् ।)

प्रकाशित मिति : ५ माघ २०७७, सोमबार  ८ : ३० बजे

एफटीएक्सका संस्थापक साम बैंकम्यानलाई २५ वर्षको जेल सजाय

काठमाडौं– अमेरिकी कम्पनि एफटीएक्सका संस्थापक साम बैंकम्यान फ्राइडलाई २५ वर्षको

पर्यटक नभएपछि अध्यागमन कार्यालय सुनसान

नेपालगञ्ज– बाँकेको जमुनाह नाकामा रहेको अध्यागमन कार्यालय करिब तीन वर्षदेखि

महिला सशक्तिकरणको मुख्य आधार आर्थिक सबलीकरण हो : प्रधानमन्त्री

काठमाडौं– प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले महिला सशक्तिकरणको सबैभन्दा प्रमुख आधार

जीर्ण महोत्तरी कारागारको जीर्णोद्धार थाल्न सुझाव

महोत्तरी– महोत्तरी कारागार जीर्ण भएको छ । संघीय संसद्को कानुन,

प्रधानमन्त्री प्रचण्ड आज हेटौँडा जाँदै

काठमाडौँं– प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ शुक्रबार हेटौँडा जाने भएका छन्।