आफ्नै अहितको बाटोमा चिनियाँ अर्थतन्त्र | Khabarhub Khabarhub

आफ्नै अहितको बाटोमा चिनियाँ अर्थतन्त्र


२७ चैत्र २०७७, शुक्रबार  

पढ्न लाग्ने समय : 4 मिनेट


0
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

चीनको ‘रवर स्ट्याम्प’ संसद द न्याशनल पिपुल्स कंग्रेसको गत महीना बसेको आधिकारिक बैठकले देशको चौधौँ पञ्च वर्षीय योजना पारित गरेको छ । उक्त योजनाको रणनीति भनेको चीनसँग आर्थिक क्षेत्रका लागि दीर्घकालीन योजना रहेको छ भनेर देखाउनु थियो । अमेरिकासँग भूराजनीतिक प्रतिस्पर्धाका बाबजुद चीन सफल रहेको भन्ने कुरा विश्व र आन्तरिकरूपमा देखाउन चाहेको छ । तर, योजनाको मसी सुक्न नपाउँदै सफलताको सम्भावनालाई चीनले परिवर्तन गर्न थालेको देखिन्छ ।

चौधौँ पञ्च वर्षीय योजनाको चुरो कुरो ‘दोहोरो सञ्चालन’ को रणनीति हो । यसअन्तर्गत चीनले आन्तरिक माग र प्रविधिमा आधारित विकासलाई बढवा दिन्छ । यसले चीनको बाह्य माग निर्भरता मात्रै घटाउँदैन परन्तु अमेरिका बाहेकको उसको मुख्य व्यापारिक साझेदारसँगको सम्बन्ध पनि बढाउँछ । अन्य साझेदार मुलुकको बजारमा र बढ्दो उच्च प्रविधि निर्माणमा पनि चीनको पहुँच विस्तार गर्छ ।

यस रणनीतिमा चीनले केही समयदेखि काम गर्दै आएको छ । गत वर्षको अन्त्यमा राष्ट्रपति सि जिङफिनले युरोपेली युनियनसँग लगानीमा आधारित बृहत् सम्झौता (सीएआई) मा हस्ताक्षर गरेका छन् । उनले यसका लागि केही छुट पनि दिएका थिए । सम्झौताले युरोपेली युनियन र चीनबीचको सम्बन्ध मजबुत गर्ने सम्भावना मात्रै छैन, युरोप र अमेरिकाबीचको सम्बन्धमा प्रभाव पर्ने सम्भावना पनि उत्तिकै छ ।

हाल सि आफ्नै राम्रो कामलाई खराब गर्ने बाटोमा देखिन्छन् । आफ्नो प्रमुख व्यापारिक साझेदार मुलुकसँग चीनको सम्बन्ध बिग्रिने दिशामा गएको छ । पछिल्ला केही हप्ताहरूमा चीनले युरोपका धेरै सांसदहरूलाई कालो सूचीमा राखेको छ । यस सूचीमा बेलायत र क्यानडाका सांसद, शिक्षण पेशामा लागेका व्यक्तिहरू युरोप र बेलायतमा रहेका अनुसन्धान संस्थाहरू परेका छन् ।

चीनले आफ्ना आलोचकहरूलाई निषेध गर्ने नीति लिएको छ । उनीहरू यसलाई राजनीति अभिप्रेरित झुटको संज्ञा दिन्छन् । तर, निषेधले जस्तो किसिमको सन्देश दिँदै छ, त्यो उनीहरूको हितमा हुने भन्ने सम्भावना पनि कम छ ।

वास्तवमामा यो निषेध चीनले प्रत्युत्तरमा दिएको हो । खासमा युरोप, बेलायत र क्यानडाले चीनका केही सरकारी अधिकारीहरूलाई सिङजियानमा भइरहेको मुस्लिम समुदायमाथिको मानवअधिकारको हननका लागि आफ्नो देश प्रवेशमा रोक लगाएको थियो । चिनियाँ अधिकारीहरूलाई लागेको यो आरोप नयाँ होइन । पछिल्लो रिपोर्ट जहाँ उइगुर समुदायलाई जबर्जस्ती कपास टिप्ने काममा लगाएको कुराले भने उनीहरूलाई क्रुद्ध बनाएको छ ।

चीनले आफ्ना आलोचकहरूलाई निषेध गर्ने नीति लिएको छ । उनीहरू यसलाई राजनीति अभिप्रेरित झुटको संज्ञा दिन्छन् । तर, निषेधले जस्तो किसिमको सन्देश दिँदै छ, त्यो उनीहरूको हितमा हुने भन्ने सम्भावना पनि कम छ ।

क्यानडा, युरोप र बेलायत सिनो–अमेरिका तनावमा सापेक्षितरूपमा तटस्थ बसेको छ । उनीहरू यसरी बस्दा चिनियाँ स्वार्थकै हित हुन्छ । चीनले अमेरिकासँग डिकप्लिङ (महङ्गो सावित भए पनि) गर्न सक्छ । तर, ठूला अर्थतन्त्र भएका सबै पश्चिमा देशसँग उसले एकैचोटी डिकप्लिङ गर्न सक्दैन ।

सीएआई पहिले नै असुरक्षित छ । यो सम्झौता युरोपेली संसदबाट अनुमोदन हुन बाँकी नै छ । आफ्ना केही सदस्यलाई चीनले गरेको निषेधबाट सुरक्षित गर्न संसदले यो विषयसँगको छलफल हालै स्थगित गरेको छ । केही सांसदहरूले चीनले पहिला अन्तर्राष्ट्रिय श्रम सङ्गठनलाई पहिला अनुमोदन गर्नुपर्ने माग राखेका छन् । उनीहरू सीएआई अनुमोदन हुनुपूर्व अन्तर्राष्ट्रिय श्रम सङ्गठनलाई चीनले अनुमोदन गरोस् भन्ने चाहन्छन् ।

पश्चिमा बहुराष्ट्रिय कम्पनीले आफ्नो ध्यान चीनबाट बाहिर खिच्ने बित्तिकै चीनमा उसका कम्पनी बन्द हुनेछन्, जसले गर्दा लाखौँ चिनियाँले आफ्नो रोजगारी गुमाउनुपर्ने अवस्था आउनेछ ।

यसका अतिरिक्त आफ्नो आर्थिक सम्भावना कमजोर पार्दै जबर्जस्ती काममा लगाएको आरोपलाई ध्यानमा राखेर चीनले निजी संस्थानहरूमाथि हमला गरेको छ । अघिल्लो वर्ष स्वीडेनको कपडाको थोक बिक्रेता ‘एच एन्ड एम’ ले सिङजियानमा उत्पादित कपास उसले प्रयोग नगर्ने बताएको थियो ।

सिङजियानमा उत्पादित कपास बारेको बहस गरमागरम भएको अवस्थामा एच एन्ड एमले गरेको निर्णय धेरै आलोचित भएको थियो । चीनका अग्रणी ई–व्यापार कम्पनीहरूले एच एन्ड एम उत्पादित सामग्रीलाई आफ्नो बिक्री सूचीबाट हटाएको थियो । चीनले आफ्नो राज्य नियन्त्रित सञ्चार माध्यमलाई एच एन्ड एमको विरोध गर्न पनि लगायो । यस्तै सिङजियानमा उत्पादित कपास प्रयोग नगर्ने बताएका अन्य कम्पनी नाइक, न्यू ब्यालेन्स र बेरबरी पनि यो सूचीमा थियो ।

पश्चिमा देशलाई जिस्क्याइरहने आफ्नो रणनीति सफल हुने चीनले विश्वास लिएको हुनुपर्छ । बहुद्देशीय कम्पनीहरू चीनबाट बाहिर जान चाहँदैनन् भन्ने चीनलाई थाहा छ । यसै सन्दर्भमा एच एन्ड एमले आफ्नो प्रतिबद्धता जाहेर गरिसकेको छ । उसले चीनमा रहेका आफ्ना ग्राहक, मित्र र व्यावसायिक साझेदारसँग विश्वासको वातावरण निर्माण गर्ने उद्देश्यले एउटा वक्तव्य नै जारी गरेको छ ।

चीनले यस्तो खेल बारम्बार खेलिरहेको छ । पश्चिमा बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूले आफ्ना उत्पादन चीनमा रहेका आफ्ना ग्राहक समक्ष बिक्री गर्न चाहेको अवस्थामा चीनले पनि यी कम्पनीबाट प्राप्त हुने फाइदामा ध्यान दिन आवश्यक हुन्छ । यो परस्परमा निर्भर रहेको सम्बन्ध हो ।

चिनियाँ बजार सहजै त्याग्न सहज नभएको चिनियाँ नेताहरूको विश्वासका कारण पनि चीनले यस्तो सुझबुझपूर्ण कदम चाल्छ जस्तो लाग्दैन । केही समयअघिसम्म पनि चिनियाँहरूले अमेरिकाले उससँग डिकप्लिङ गर्न सक्छ भन्ने विश्वास गरेको थिएन ।

चिनियाँ बजार बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूलाई लोभ्याउन सक्ने खालको भए पनि पश्चिमा देशमाझ यी कम्पनीले आफ्नो छवि धुमिल पार्नु आफ्नै हितमा हुने छैन । यी देशहरू अझै पनि एच एन्ड एम अर्थतन्त्रको प्रमुख स्रोत हो । उदाहरणका लागि एच एन्ड एमका दुई ठूला बजार अमेरिका र जर्मनी हुन् । चीन उसको तेस्रो ठूलो बजार हो, जहाँबाट उसले सन् २०२० मा आफ्नो कुल कमाइको ५ प्रतिशत कमाएको थियो ।

यसको अर्थ के हुन्छ भने एच एन्ड एमले आफ्नो चिनियाँ बजार गुमाउने खतरा मोल्न सक्छ । चीनका ६२१ वितरकले एम एन्ड एमलाई गुमाउने चुनौती खेप्न सक्दैनन् । पश्चिमा बहुराष्ट्रिय कम्पनीले आफ्नो ध्यान चीनबाट बाहिर खिच्ने बित्तिकै चीनमा उसका कम्पनी बन्द हुनेछन्, जसले गर्दा लाखौँ चिनियाँले आफ्नो रोजगारी गुमाउनुपर्ने अवस्था आउनेछ ।

यस्तो हुन नदिन चिनियाँ सरकारसँग अझै समय छ । चिनियाँ सरकारले स्वतन्त्र व्यक्तिलाई सिङजियन प्रान्तको कपास उत्पादन निरीक्षण गर्न दिन सक्छ । यदि चीनले त्यहाँ कामदारलाई बल प्रयोग गरी काम गर्न लगाएको छैन भन्ने देखाउने यो उत्तम अवसर पनि हो । यसरी उसले पश्चिमा व्यवसाय र सरकारसँग आफ्नो सम्बन्ध सुधार गर्न सक्छ ।

चीनले यस्तो सुझबुझपूर्ण कदम चाल्छ जस्तो लाग्दैन । चिनियाँ बजार सहजै त्याग्न सहज नभएको चिनियाँ नेताहरूको विश्वासका कारण पनि चीनले यस्तो सुझबुझपूर्ण कदम चाल्छ जस्तो लाग्दैन । केही समयअघिसम्म पनि चिनियाँहरूले अमेरिकाले उससँग डिकप्लिङ गर्न सक्छ भन्ने विश्वास गरेको थिएन । उनीहरू त्यस बखत पनि गलत थिए र अहिले पनि गलत हुन सक्छन् । फरक के छ भने, चीन आफैँले पनि डिकप्लिङको सामना गर्न सक्दैन ।

(मिनसिङ पेई क्लेरमान्ट मैककेना सरकारी कलेजका प्राध्यापक हुन् भने अमेरिकाका जर्मन मार्शल फन्डका गैरआवासीय वरिष्ठ अनुसन्धानकर्ता हुन् । ७ अप्रिल २०२१ मा प्रोजेक्ट सिन्डिकेटमा प्रकाशित उनको यो लेख खबरहबका लागि पुरुषोत्तम पौडेलले भावानुवाद गरेका हुन् ।)

प्रकाशित मिति : २७ चैत्र २०७७, शुक्रबार  ८ : ०० बजे

स्वास्थ्य क्षेत्र सुधारका लागि स्वास्थ्यमन्त्रीलाई रास्वपाको २६ बुँदे सुझाव

काठमाडौं– राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) ले उपप्रधान एवं स्वास्थ्य तथा

मैले अर्को उथलपुथल गर्न सक्छु- प्रधानमन्त्री

काठमाडौँ – प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले आफूले अर्को उथलपुथल गर्न

कर्णाली नदीमा हाम फालेर बेपत्ता भएका युवकको शव फेला

कैलाली– कैलालीको चिसापानी स्थित कर्णाली नदीमा हाम फालेर बेपत्ता भएका

हत्या अभियोगमा पक्राउ परेका युवा सार्वजनिक 

काठमाडौं– इलाका प्रहरी कार्यालय बनेपाले ८३ वर्षिय महिलाको हत्या अभियोगमा

अष्ट्रेलियाको जीवनस्तर तथा उत्पादकत्वमा गिरावट

क्यानबेरा– निजी क्षेत्रमा उचित प्रतिस्पर्धाको अभावले अस्ट्रेलियालीहरूको जीवनस्तर खतरामा परेको