कोरोना भाइरसको महामारीले ठूलो मानवीय क्षति निम्त्याइरहेका बेला अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प विश्व स्वास्थ्य संगठन डब्ल्युएचओसँग निकै असन्तुष्ट छन् ।
उनको आरोप छ- डब्ल्युएचओले कोरोना भाइरसको व्यवस्थापन गर्न सकेन र चीनमा कोरोना भाइरस देखिएपछि पनि लुकाउने प्रयास गर्यो ।
यो आरोपसँगै ट्रम्पले डब्ल्युएचओलाई अमेरिकाले उपलब्ध गराउँदै आएको आर्थिक सहायता बन्द गर्ने घोषणा गरे । उनका अनुसार उनको प्रशासनले यसबारे सबै सत्यतथ्य बुझेरै यो कदम उठाएको हो ।
डब्ल्युएचओको कामप्रति ट्रम्पको यस्तो प्रतिक्रिया कति जायज भन्ने विषयमा विभिन्न कोणबाट विभिन्न टिप्पणीहरू भइरहेका छन् ।
लण्डनको स्कूल अफ हाइजिन एण्ड ट्रपिकल मेडिसिनका पिटर पियोट ट्रम्पको यो कदमलाई ‘खतरनाक एवं अदूरदर्शी’ भन्छन् ।
विवादको जरो
डब्ल्युएचओले मानिसबाट मानिसमा कोरोना भाइरस नसर्ने भनी सुरुमा चीनले दिएको जानकारी नै सदर गरेको र त्यसको तथ्य जाँच गर्न असफल भएको ट्रम्पको आरोप छ ।
डब्ल्युएचओले राष्ट्रपति ट्रम्पको पछिल्लो कदमको प्रतिक्रिया दिँदै विगतका आफ्ना गतिविधिको समीक्षा गर्ने जनाएको छ । मानिसमा भाइरसको संक्रमण रोक्ने उद्देश्यले नै यसअघिका निर्देशनहरू जारी गरिएको पनि डब्ल्युएचओको भनाइ छ ।
चीनले सर्वप्रथम ३१ डिसेम्बरका दिन ‘निमोनियाजस्तो यसअघि थाहा नभएको रोग’ बारे डब्ल्युएचओलाई जानकारी दिएको थियो । जनवरी ५ मा डब्ल्युएचओले चीनबाट प्राप्त जानकारी अनुसार यो भाइरस मानिसबाट मानिसमा सर्ने प्रमाण नभएको जनायो ।
त्यसको ९ दिनपछि अर्थात् जनवरी १४ का दिन डब्ल्युएचओले ट्वीट गर्दै चिनियाँ अनुसन्धानबाट नयाँ भाइरस ‘मानिसबाट मानिसमा सर्ने स्पष्ट प्रमाण नभेटिएको’ बतायो ।
सोही दिन चीनको वुहान शहरको स्वास्थ्य आयोगले कोरोना भाइरस सीमितरुपमा मानिसबाट मानिसमा सर्ने सम्भावना नकार्न नसकिने जानकारी दियो । आयोगले जानकारीअनुसार मानिसबाट मानिसमा दिगो भाइरस प्रसार हुने जोखिम भने न्यून नै रहेको भनेको थियो ।
सोही समय डब्ल्युएचओले अर्को विज्ञप्तिमा सार्स कोरोना भाइरस मानिसबाट मानिसमा सर्ने भएकाले नयाँ भाइरस पनि मानिसबाट मानिसमा सर्ने सम्भावना रहेको बतायो ।
त्यसपछि बल्ल डब्ल्युएचओको प्रतिनिधिमण्डलले वुहान शहरको संक्षिप्त भ्रमण गरेपछि जनवरी २२ का दिन मानिसबाट मानिसमा कोरोना भाइरस सर्ने विषयमा स्पष्ट जानकारी सार्वजनिक गर्यो ।
जनवरीको अन्त्यतिर डब्ल्युएचओले कोरोना भाइरस व्यवस्थापनका लागि चिनियाँ कदमको प्रशंसा गर्दै चीन पारदर्शीतामा प्रतिबद्ध रहेको समेत बतायो ।
यता ट्रम्प भने ‘डिसेम्बरमै कोरोना भाइरस संदिग्धरूपमा मानिसबाट मानिसमा सरेको विश्वसनीय जानकारी रहेको’ बताउँछन् ।
ताइवानले डब्ल्युएचोलाई यस्तै चेतावनी पठाएको बताएको छ । भाइरस सुरुमा देखापर्ने बित्तिकै ताइवानी वैज्ञानिकहरू वुहान पुगेका थिए ।
तैपनि ताइवानले डब्ल्युएचओलाई दिएको भनिएको जानकारीमा मानिसबाट मानिसमा कोरोना भाइरसको संक्रमणबारे ठोस आधार भने उल्लेख नभएको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले जनाएका छन् ।
प्रारम्भिक चरणमा कोरोना भाइरस नियन्त्रणका लागि चीनको प्रशंसा गरेको भन्दै डब्ल्युएचओको आलोचना हुँदै आएको छ । ट्रम्प आफैँले जनवरी २४ मा ट्वीट गर्दै कोरोना भाइरस व्यवस्थापनमा चिनियाँहरूको प्रशंसा गरेका थिए ।
संयुक्त राष्ट्रसंघले ताइवानलाई सदस्य राष्ट्र नमान्ने भएका कारण ताइवानले डब्ल्युएचओको सदस्यता पाएको छैन । डब्ल्युएचओले भने ताइवानसँग जानकारीहरू आदान प्रदान भइरहेको बताउने गरेको छ ।
तैपनि, गत महिना स्वास्थ्य प्रकोप व्यवस्थापन गर्न ताइवानले गरिरहेका कामका विषयमा डब्ल्युएचओका एकजना वरिष्ठ अधिकारीले छलफल गर्नै अस्वीकार गरेका थिए ।
जनस्वास्थ्यविद् लरेन्स गस्टिन डब्ल्युएचओको ‘सिर्जनात्मक आलोचना’ हुनुपर्ने बताउँछन् । उनको भनाइ छ, ‘डब्लूएचओले यसलाई गम्भीरतापूर्वक चनाखो भएर हेर्नुपथ्र्यो ।’
सँगै, अमेरिकाको अपर्याप्त पूर्वतयारीको दोष अरूलाई दिने प्रयासमा ट्रम्पले पछिल्लो कदम चालेको पनि उनको भनाइ छ ।
डब्ल्युएचओले राष्ट्रपति ट्रम्पको पछिल्लो कदमको प्रतिक्रिया दिँदै विगतका आफ्ना गतिविधिको समीक्षा गर्ने जनाएको छ । मानिसमा भाइरसको संक्रमण रोक्ने उद्देश्यले नै यसअघिका निर्देशनहरू जारी गरिएको पनि डब्ल्युएचओको भनाइ छ ।
प्रारम्भिक चरणमा कोरोना भाइरस नियन्त्रणका लागि चीनको प्रशंसा गरेको भन्दै डब्ल्युएचओको आलोचना हुँदै आएको छ । ट्रम्प आफैँले जनवरी २४ मा ट्वीट गर्दै कोरोना भाइरस व्यवस्थापनमा चिनियाँहरूको प्रशंसा गरेका थिए ।
शुरुमा चीनले कोरोना भाइरसको प्रकोप लुकाउने र यसबारे सार्वजनिकरूपमा प्रतिक्रिया दिनेहरूलाई चुप लगाउने सक्दो प्रयास गरेको थियो ।
राष्ट्रपति ट्रम्पका अनुसार डब्ल्युएचओले अमेरिकालाई चीनबाट आउने मानिसहरूका लागि यात्रा प्रतिबन्ध आवश्यक नरहेको भन्ने सल्लाह समेत दिएको थियो ।
हुन पनि डब्ल्युएचओले जनवरी १० मा कुनै किसिमको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबन्धको आवश्यकता नरहेको जनाएको थियो । जनवरी महिनाको अन्त्यतिर कोरोना भाइरस संक्रमणलाई अन्तर्राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य संकट घोषणा गर्ने बेला पनि डब्ल्युएचओले यस्ता प्रतिबन्ध आवश्यक नरहेको नै बताएको थियो ।
ट्रम्पले यात्रा प्रतिबन्धका कारण अमेरिकामा कोरोना भाइरस फैलिन कम भएको बताउने गरेका छन् । जर्नल अफ इमर्जेन्सी म्यानेजमेन्टले भने गत फेब्रुअरी महिनामा सार्वजनिक गरेको अध्ययन प्रतिवेदनमा यस्ता यात्रा प्रतिबन्धले इबोला र सार्सजस्ता भाइरस फैलिन कम भए पनि यो छोटो समयका लागि मात्र प्रभावकारी हुने निष्कर्ष निकालेको थियो ।
त्यसबेला डब्ल्युएचओको भनाइ थियो, ‘जनस्वास्थ्य संकटका बेला मानिस एवं सामानको आवागमनमा कडाइ गर्नु अधिकांश अवस्थामा प्रभावकारी हुँदैन ।’
सीमा बन्द गर्दा मानिसहरू गैरकानुनीरूपमा यात्रा गर्न बाध्य हुने र यसले कोरोना भाइरसको संक्रमण अझ धेरै फैलाउने सम्भावना रहेको डब्ल्युएचओले जनाएको थियो ।
डब्ल्युएचओको यो सल्लाह अमेरिकासहित अधिकांश मुलुकहरूले मानेनन् । ट्रम्प आफैँले फेब्रुअरी २ बाट चीनबाट आउने सबै विदेशीलाई अमेरिका प्रवेशमा प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गरे ।
ट्रम्पले यात्रा प्रतिबन्धका कारण अमेरिकामा कोरोना भाइरस फैलिन कम भएको बताउने गरेका छन् । जर्नल अफ इमर्जेन्सी म्यानेजमेन्टले भने गत फेब्रुअरी महिनामा सार्वजनिक गरेको अध्ययन प्रतिवेदनमा यस्ता यात्रा प्रतिबन्धले इबोला र सार्सजस्ता भाइरस फैलिन कम भए पनि यो छोटो समयका लागि मात्र प्रभावकारी हुने निष्कर्ष निकालेको थियो ।
के हो डब्ल्युएचओ ?
डब्ल्युएचओको स्थापना सन् १९४८ मा भएको थियो । संयुक्त राष्ट्रसंघीय अंगका रूपमा यो संगठनले विश्वमा जनस्वास्थ्य, खोप अभियान, स्वास्थ्य संकट एवम् प्रारम्भिक स्वास्थ्यका विभिन्न क्षेत्रमा काम गर्दै आएको छ ।
यसमा १९४ सदस्य मुलुकहरू छन् । सदस्य मुलुकहरूले उपलब्ध गराएको आर्थिक सहायताबाट संगठन चल्ने गर्छ । यसलाई सबैभन्दा ठूलो आर्थिक सहायता चाहिँ अमेरिकाले प्रदान गर्दै आएको छ । बीबीसीको सहयोगमा
प्रतिक्रिया