ब्राजिल स्वतन्त्रताको नालीबेली | Khabarhub Khabarhub

ब्राजिल स्वतन्त्रताको नालीबेली


१९ माघ २०७५, शनिबार  

पढ्न लाग्ने समय : 4 मिनेट


0
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

सन् १४९३ मा क्रिष्टोफर कोलम्बसले नयाँ संसार पत्ता लगाएको समाचार युरोपमा पुगिसकेको थियो । यो समाचार थाहा पाएर पत्ता लागि सकेका र पत्ता लाग्न बाँकी नयाँ संसारका भूमि र समुद्रमा आफ्नो एकाधिकारका लागि तत्कालीन स्पेनी नरेश फर्डिनाण्ड र एसाबेलाले क्याथोलिक पोपको समर्थन मागे ।

यसका लागि अफ्रिकी तट पारी आन्ध्र महासागरमा रहेको केप भर्दे टापुबाट १ सय लिग पारीका सबै नयाँ संसारका भूमि र समुद्रमा स्पेनको एकाधिकार सुनिश्चित गर्न पोप अलेक्जाण्डर द सिक्स्थसमक्ष समर्थनको माग गरिएको थियो । त्यतिबेला पोर्चुगलको अधिनमा रहेको केप भर्दे टापुबाट १ सय लिग सम्म मात्र पोर्चुगलको प्रभाव क्षेत्र सिमित रहनेगरी स्पेनले त्यसबेला पोपको समर्थन मागेको थियो । स्पेनी मूलका पोपले एक धर्मादेश जारी गर्दै स्पेनको मागमा समर्थन जनाए ।

हुन त त्यतिबेलासम्म पोर्चुगलले अफ्रिकी तटतिर दास व्यापारका लागि केन्द्रहरु स्थापना गरिसकेको थियो । तर, क्रिष्टोफर कोलम्बसले नयाँ संसार पत्ता लगाएको समाचारले युरोपमा चलिरहेको खोजी युगमा क्रान्ति नै ल्याइदिएको थियो । नयाँ संसारमा आफ्नो एकाधिकारको मागबाट त्यतिबेलाको सबैभन्दा ठूलो खोजकर्ता मुलुक तथा नौसैनिक शक्ति पोर्चुगल असन्तुष्ट भयो ।

त्यसपछि सन् १४९४ मा स्पेनको टोर्देसिलास शहरमा पोप अलेक्जाण्डर द सिक्स्थको मध्यस्थतामा नयाँ संसारको विभाजनका लागि सन्धी भयो । सन्धी अनुसार पोर्चुगलको प्रभाव क्षेत्र केप भर्दे टापुबाट ३ सय ७० लिग पर सार्ने सम्झौता भयो । यसअनुसार पोर्चुगलले अझै पत्ता नलागिसकेको दक्षिण अमेरिकामा पत्ता नलागिसकेको अहिलेको ब्राजिलमा समेत आफ्नो नियन्त्रण स्थापना गर्न सक्ने अवस्था आयो ।

सन् १५०० को वर्षमै विख्यात पुर्तगाली खोजकर्ता पेद्रो अल्भारेज काब्रालले नेतृत्व गरेको पानी जहाजको लस्करले सुख्खा जमिन टेक्ने बित्तिकै पोर्चुगलले दक्षिण अमेरिकामा उपनिवेश स्थापना गराउने दिशामा कदम चालिसकेको थियो । त्यसपछिका केही दशक पोर्चुगलले दक्षिण अमेरिकामा आफ्नो ध्यान प्राकृतिक सम्पदाको दोहन गर्न र नयाँ भूमि पत्ता लगाउन मात्र केन्द्रित ग¥यो ।

शुरुका केही वर्षमा पोर्चुगलले दक्षिण अमेरिकाबाट ब्राजिलउड नामको काठ पनि युरोपतर्फ पैठारी गथ्र्याे । यो काठ त्यतिबेला युरोपका अभिजात वर्गका मानिसहरुले कपडा रंगाउने सामान बनाउन उपयोग गर्थे । त्यसबाहेक त्यो काठ वाद्यवादनको सामग्री भ्वायलिन बनाउन पनि उपयोग हुन्थ्यो ।

टोर्देसिलासको सन्धीविरुद्ध अनाधिकृत रुपमा फ्रान्सलगायतका अन्य युरोपेली शक्तिले दक्षिण अमेरिकामा रहेको पोर्चुगलको प्रभाव क्षेत्रमा खोजी तथा प्राकृतिक सम्पदाको दोहन गर्ने काम गरिरहेको खबर पोर्चुगिज दरबारमा पुग्यो । पोर्चुगलको दरबारले दक्षिण अमेरिकामा विदेशी प्रतिस्पर्धीको प्रभाव कम गर्न र प्राकृतिक साधनको दोहन तीब्र पार्नका लागि सन् १५३४ मा उपनिवेश बनाउने घोषणा ग¥यो । त्यसअनुसार दक्षिण अमेरिकामा औपचारिक पोर्चुगिज उपनिवेशको घोषणा भयो ।

त्यसपछि त्यहाँका स्थानीय जातीय समुदायलाई एक अर्का विरुद्ध लडाएर, सन्धी सम्झौता गरेर अथवा व्यापक सैनिक करबाही चलाएर पोर्चुगलले दक्षिण अमेरिकामा उपनिवेश विस्तार ग¥यो । १६ औं शताब्दीका मध्यतिर त्यहाँ उखुको उत्पादन बढ्न थाल्यो । उखु उत्पादनमा काम गर्नका लागि पोर्चुगलले त्यहाँ आफ्नो अफ्रिकी उपनिवेशबाट भारी मात्रामा दास ल्याउन थाल्यो । ब्राजिलमा उखु उत्पादनको क्रम त्यसपछिका दुई शताब्दीसम्म चल्यो ।

त्यसपछि १७ औं शताब्दीमा ब्राजिलको दक्षिणी मिनास गेर्सियास क्षेत्रको पहाडी इलाकामा सुन पत्ता लाग्यो । सुन पत्ता लागिसकेपछि युरोपबाट ठूलो संख्यामा गोरो छाला भएका मानिसहरु ब्राजिलमा ओइरिन थाले । अफ्रिकाबाट सुनको उत्खनन, प्रशोधन तथा पैठारीका लागि कालो छाला भएका दासहरु पनि ब्राजिलमा आउन थाले । उखु किसान पनि खेतीपाती छाडेर सुनतर्फ आकर्षित भए ।

त्यसपछि ब्राजिलमा अन्तर वर्णका मानिसहरुबीच विवाह गर्ने क्रम बढेर गयो । गोरा र काला तथा स्थानीय जातीय समुदायका मानिसहरुले बनेको सामाजिक संरचनाले गर्दा युरोपेली पोर्चुगिजलाई त्यहाँ शासन गर्न समस्या परिरहेका बेला तत्कालीन सामाजिक संरचना भत्काउन र नयाँ सामाजिक संरचना बनाइ त्यसबाट शासन गर्न सजिलो हुने भएकाले युरोपेली पोर्चुगिजले पनि ब्राजिलमा अन्तर वर्ण विवाहलाई प्रोत्साहन गर्न थाले । यसबाट ब्राजिलमा विशेष मुलात्तोज, मेसिट्जोस र अन्य जातीय समुह सतहमा आउन थाले ।

नयाँ भूभागमा आफ्नो नियन्त्रणसम्बन्धी विषयमा पोर्चुगिज र स्पेनी साम्राज्यबीच अठारौं शताब्दीको मध्यमा युद्ध भयो । सन् १७३५ र १७३७ सम्म चलेको युद्धपछि सन् १७५० मा मड्रिडमा भएको सन्धीले वर्तमान ब्राजिलको सीमाना निर्धारण ग¥यो ।

नयाँ संसारमा स्पेनले भाइसरोय अर्थात् राजाको प्रतिनिधित्वअन्तर्गत् शासन चलाउँथ्यो । तर, पोर्चुगलले भने ब्राजिलमा क्यापिटान्सिप शैलीको एकात्मक तथा प्रत्यक्ष शासन चलायो । यसबाट दक्षिण अमेरिकामा पोर्चुगलको उपनिवेश रहेको ब्राजिल स्पेनी उपनिवेशका अरु मुलुकजस्तो विभिन्न राज्यमा विभाजित हुन पाएन ।

१८ औँ शताब्दीको अन्त्यसँगै फ्रान्समा तत्कालीन नरेश लुई द सिक्सटिन्थ र रानी मेरी अन्टोनेट फ्रान्सेली क्रान्तिको शिकार भइसकेका थिए । फ्रान्सेली क्रान्तिले १८ औँ शताब्दीसँगै फ्रान्समा राजतन्त्रको पनि अन्त्य गरिदिएको थियो ।

फ्रान्सेली राज्य क्रान्तिपछि १९ औं शताब्दीको शुरुमा नेपोलियन बोनापार्टको उदय भइसकेको थियो । बिजुली चम्केको गतिमा सैनिक आक्रमण गरी उनले अरु युरोपेली राज्यलाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिँदै आइरहेका थिए । त्यसै क्रममा सन् १८०७ मा स्पेनसँग मिलेर नेपोलियनको फौजले पोर्चुगलमा विशाल आक्रमण ग¥यो । यसबाट भागेर मानसिक सन्तुलन ठिक नभएकी तत्कालीन पुर्तगाली महारानी मारिया द फस्र्ट र उनको प्रतिनिधिका रुपमा शासन गरिरहेका उनका छोरा तथा युवराज जोन द सिक्स्थसहितको लस्कर भागेर ब्राजिलको रियो द जेनेरियो पुगे ।

यसले ब्राजिलको इतिहासमै अभूतपूर्व अध्याय शुरु भयो । यसअघि इतिहासमा कुनै पनि औपनिवेशिक शक्तिका शासक भागेर उपनिवेशित मुलुक पुगेका थिएनन् । त्यसपछि ब्राजिलबाट पुर्तगाली साम्राज्यको शासन सुरु भयो । सन् १८०७ मा ब्राजिलबाट पोर्चुगलमा हुँदै आएको शासनले सन् १८१५ मा नयाँ मोड लियो । त्यसअघि सन् १८१४ मै युरोपमा नेपोलियनको साम्राज्यको पतन भइसकेको छ ।

ब्राजिलबाट शासन गरिरहेको पोर्चुगलको राजसंस्थाले सन् १८१५ मा पोर्चुगल, ब्राजिल तथा एशिया र अफ्रिकामा रहेको पुर्तगाली उपनिवेशलाई मिलाएर पोर्चुगल, ब्राजिल र अलगार्भेजको संयुक्त अधिराज्य घोषणा ग¥यो । यसअन्तर्गत दक्षिण अमेरिकी मुलुक ब्राजिलले उपनिवेशले पुर्तगाली राजसंस्था अन्तर्गत अधिराज्यको मान्यता पायो ।

सन् १८१६ मा महारानी मारियाको निधन भयो । त्यसपछि पुर्तगाली शासनमा आए जोेन द सिक्स्थ । उनले पनि केही वर्ष पोर्चुगल, ब्राजिल र अलगार्भेजको संयुक्त अधिराज्यको शासन ब्राजिलबाटै चलाए । त्यससछि सन् १८२० मा पोर्चुगलमा कट्टर उदारवादी क्रान्ति सुरु भयो । क्रान्तिपछि पोर्चुगलको राजसंस्था सन् १८२१ मा पोर्चुगलको राजधानी लिस्बन नै फर्कियो ।

राजा जोन द सिक्स्थ पोर्चुगल फर्किनेबेला उनले आफ्ना छोरा पेद्रोलाई ब्राजिली अधिराज्यको उत्तराधिकारी बनाएका रहेछन् । पोर्चुगलमा भएको कट्टर उदारवादी क्रान्तिपछि त्यहाँ प्रतिनिधिसभाको गठन भयो भने राजाको अधिकार सिमित पारियो । राजा संवैधानिक मात्रै हुने भए । त्यसलगत्तै प्रतिनिधिसभाले ब्राजिलले पाउँदै आएको स्वशासनको अधिकारी फिर्ता गर्ने कदम चाल्यो ।

यसबाट ब्राजिलमा ठूलो असन्तोष पैदा भयो । राजनीतिक संकटका माझ ब्राजिली शासनका उत्तराधिकारी पेद्रोले सन् १८२२ मा सेप्टेम्बर ७ मा ब्राजिल स्वतन्त्र भएको घोषणा गरे । लगत्तै उनले त्यसै वर्षको अक्टोबर १२ मा ब्राजिली साम्राज्यको घोषणा गरी आफ्ना बाबु तथा पोर्चुगलका राजा जोन द सिक्स्थलाई ब्राजिली सम्राट घोषणा गरे ।

त्यसलगत्तै ब्राजिलमा पोर्चुगलप्रति वफादार सैनिक तथा स्वतन्त्रता पक्षधर सेनाबीच ब्राजिली स्वतन्त्रताको संग्राम शुरु भयो । स्वतन्त्रता संग्राम सन् १८२५ सम्म चल्यो । पोर्चुगलले ब्राजिललाई सन् १८२५ मा स्वतन्त्र मुलुकको मान्यता दिएपछि अन्ततः ब्राजिल स्वतन्त्र भयो ।

प्रकाशित मिति : १९ माघ २०७५, शनिबार  ५ : ४८ बजे

मिटरब्याज पीडितका गुनासा सुनुवाइका लागि सहजीकरण डेस्क स्थापना गर्न गृहको निर्देशन

काठमाडौँ– गृहमन्त्रालयले मिटरब्याज सम्बन्धी उजुरी, निवेदन र पीडितका गुनासा तत्काल

शुक्लाफाँटाका बेरोजगारलाई सय दिनको रोजगारी

कञ्चनपुर– प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रमअन्तर्गत शुक्लाफाँटा नगरपालिकामा ५९ जनालाई सय दिनको

कोरोनाको प्रभाव कम हुँदा भाइरल सङ्क्रमणको डर

संसार स्प्रिङ ऋतु सुरु भएको छ। ठिक चार वर्षअघि संसारका

डेङ्गुविरुद्ध सचेतना : ‘खोज र नष्ट गर’ अभियान

तनहुँ– तनहुँको व्यास नगरपालिकाले डेङ्गु बारेमा स्थानीयलाई सचेत तुल्याउँदै लागि

२७ देशमा बसोबास गर्ने नेपालीभाषीको भेलाद्वारा बैङ्ककमा एएनओ गठन

बैङ्कक– विश्वका विभिन्न देशमा बसोबास गरिरहेका नेपालीभाषीको थाइल्याण्डको राजधानी बैङ्ककमा